[ Pobierz całość w formacie PDF ]

ną wzdłuż jej szlaków, zwiększała mobilność ludności (migracje zarobkowe itp. ); stała się jednym z bodz
-
ców zmuszających do przyspieszenia procesów koncentracji kapitału.
Drogi żelazne coraz częściej zastępowały drogi bite (szczególnie na większe odległości). W drugiej
połowie XIX w. stan dróg poprawiał się, szczególnie budowa dróg rozwinęła się w Królestwie. Najbardziej
rozwiniętą sieć dróg bitych posiadał jednak zabór pruski, podobną pozycję zajmował jeśli chodzi o trans-
port wodny. Główne drogi wodne na ziemiach polskich to Wisła, Odra i Warta.
29. Miejsce ziem polskich w gospodarce państw zaborczych na początku XX w.
Na początku XXw utrwalił się podział pracy między Rosją a Polską, przy czym procesy wzrostowe w
KP pozostawały w tyle za wzrostem produkcji przemysłu Cesarstwa, co dotyczyło w szczególności górnic-
twa rudy żelaza, które nie mogło wytrzymać konkurencji z okręgiem donieckim (podobnie kształtowała się
sytuacja produkcji surówki). Najważniejszą eksportową dziedziną produkcji KP było włókiennictwo. Wywóz
tych artykułów (gł do Rosji) stanowił ponad połowę ogólnego wywozu, innymi artykułami eksportowymi
były: przędza wełniana i bawełniana, żelazo, stal i blacha, oraz wyroby żelazne, skórzane, tkaniny, konfek-
cja i galanteria. Do KP sprowadzano artykuły podobnego typu: przedewszystkim surowce (bawełnę, wełnę,
rudę żelaza), półfabrykaty (surówkę żelaza, żelazo, stal i blachy), wyroby gotowe (tkaniny, wyroby gumo-
we, przetwory naftowe, farby). Wśród artykułów spotykamy podobne towary jednak występował podział
pracy tak że poszczególne części Cesarstwa wytwarzały różne rodzaje produktów. Królestwo Polskie było
też odbiorcą zbóż z Cesarstwa - rocznie importował o artykuły spożywcze o wartości o 12, 3 mln rubli prze-
kraczającej eksport.
Wymiana KP koncentrowała się praktycznie tylko na wymianie z Rosją- skutek wysokich ceł.
Produkcja przemysłowa w zaborze pruskim rozwijała się najlepiej ze wszystkich zaborów, jednak
dynamika była mniejsza niż w innych regionach. Kryzys lat 1900-1903r doprowadził do zwiększenia centra-
lizacji kapitału. Kartelizacja łączyła się przy tym z wchodzeniem w skład karteli ogólnoniemieckich. Prze-
mysł górnośląski tracił przy tym swoje wewnątrzniemiecki znaczenie, był coraz bardziej wypierany naj-
pierw w drodze walki na rynkach a potem przez podział rynku wewnątrz karteli (pomimo tego stanowił ok.
23% produkcji całych Niemiec).
Spowodowało to konieczność objęcia przez przemysł Z
ląska mniej chłonnych obszarów m. in. skie-
rować ekspansję na wschód, Wielkopolskę i Pomorze. Dużą rolę miała też produkcja surówki ok. 6% pro-
dukcji Niemiec.
Ważną rolę spełniało rolnictwo Wielkopolski produkujące na zbyt: zboże, nierogaciznę, skóry i cukier.
Znaczącą rolę odgrywał Gdańsk będący punktem przeładunkowym (zboże i węgiel) oraz ośrodkiem prze-
mysłu stoczniowego i przetwórczego (obróbka drewna, młynarstwo). Tereny te były poważnym odbiorcą
artykułów z Niemiec- przede wszystkim nawozów, towarów kolonialnych, piwa, wina itp. Ogólny bilans
handlowy zaboru pruskiego był dodatni.
Galicja była bazą zasobową Austro-Węgier, choć jej znaczenie systematycznie malało - podstawową
rolę grał eksport ropy naftowej (1 producent w Europie bez Rosji), której rafinowano na terenie Galicji za-
ledwie 25%, ważną rolę miało wydobycie soli jadalnej i potasowej, eksport drewna, bydła i nierogacizny.
Pewną rolę grała produkcja sukna bielskiego. Galicja byłaprzy tym punktem zbytu towarów przemysło-
wych: tkanin bawełnianych, galanterii i konfekcji.
Charakterystyczne dla rozwoju wszystkich dzielnic rozbiorowych jest systematyczne zwiększanie po-
wiązań z gospodarką metropolii, przy zmniejszaniu powiązań z pozostałymi zaborami.
30. Sytuacja gospodarcza ziem polskich podczas I wojny światowej.
a) Rolnictwo
Zniszczenia w okresie I w. św. dotknęły przede wszystkim wsie i małe miasteczka. Zniszczono ok.
18% budynków. . Oprócz tego zdewastowana została gleba przez okopy i wybuchy pocisków, niektóre te-
reny były zaminowane, pozostało też wiele niewypałów. Duże straty nastapiły wśród inwentarza żywego, w
niektórych okolicach zniszczono zasiewy.
Rolnictwo dotkliwie odczuło rekwizycje i rabunki dokonywane przez oddziały wojskowe. W 1915 r
oddziały rosyjskie - na wiosnę - pozostawiły za sobą gołą ziemię. Niszczono zapasy, palono wsie, ludność
wysiedlano.
To, co ocalało, zabierały wojska niemieckie. Rekwirowano wszystkie zapasy zboża, pozostawiając
rolnikom tylko 50 kg na osobę. Oprócz rekwizycji w majestacie prawa, zywność i inwentarz żywy zabierały
26
poszczególne pddziały., np. podczas odwrotu wojsk austriackich z Królestwa jesienią 1914 r. Rabunku do-
konywano nieraz pod pozorem legalności.
Ucierpiały zwłaszcza gosp. chłopskie, w mniejszym stopniu zaś ziemiańskie. Podczas przemarszów
oficerowie stacjonowali zazwyczaj we dworach, a właścicielom majątków łatwiej było zapewnić sobie
ochronę przed samowolnymi rekwizycjami.
Po ustaleniu się okupacji mocarstw centralnych na obszarze zaboru rosyjskiego wprowadzono sys-
tem reglamentacji w celu jak najpełniejszego wykorzystania zasobów polskiego rolnictwa na cele wojenne.
Początkowo doprowadziło to do zakazania wolnego handlu produktami rolnymi. Producentów rolnych zo-
bowiązano do sprzedazy niemal całej produkcji po cenach stałych, nieraz nie pokrywającyh kosztów wła-
snych. Na terenach zaborów austriackiego i pruskiego ogłoszono produkty rolne własnością państwa.
Część produktów pozostawiono w gospodarstwie na użytek właściciela, lecz wg bardzo niskich norm. Dla-
tego też chłopi ukrywali niektóre produkty, a następnie sprzedawali je po bardzo wysokich cenach.
We wszystkich trzech zaborach rolnictwo odczuwało niedostatek narzędzi, nawozów i siły pociągo-
wej. W zaborze pruskim braki te były mniej dotkliwe, jednakże nie wystarczało siły roboczej z powodu mo-
bilizacji mężczyzn do armii.
Królestwo Polskie ucierpiało także od dodatkowych rekwizycji przeprowadzanych przez okupanta
zwłaszcza w końcowym okresie wojny. Rekwirowano przede wszystkim konie. Na wiosnę 1918 r. ściągnię-
to daninę 112 tys. sztuk bydła rogatego. Kolejnej daniny 50 tys. sztuk trzody clewnej okupanci nie zdążyli
juz w całości zagarnąć. W znacznym stopniu spadł też obszar zasiewów i wysokość zbiorów.
Mniejsze trudności przeżywała hodowla, gdzie spadek pogłowia ie był aż tak wysoki. Poważne kon-
sekwencje miało jednak zniszczeie zarodowych stad koni oraz rekwizycje bydła zarodowego, co utrudniło w
następnych latach odbudowę hodowli.
Szczególnie rabunkową gospodarkę prowadzono w lasach. Wycięto ponad 2530 tys. ha lasów na
ziemiach Królestwa Polskiego, Galicji i Kresów Wschodnich.
b)Przemysł [ Pobierz całość w formacie PDF ]