[ Pobierz całość w formacie PDF ]
względem drugich mową, szkodzeniem i wielu innymi
działaniami? Czy te działania miałyby stanowić dla nas
mienie? Wszak wydaje się, że one są użyteczne. Jednakże
wcale nie w tym widzimy istotę mienia. Niemal bowiem
wszyscy się z tym zgadzają, że to, co ma być mieniem,
musi być użyteczne. Lecz skoro nie wszystko użyteczne
jest mieniem, to które z rzeczy użytecznych są mie-
niem?"
Otóż więc ja na to jeżeli przystąpimy znowu
w ten sposób do badania, czy dałoby się znalezć łatwiej to,
o co nam idzie, a mianowicie, dlaczego właściwie jest tak,
że my potrzebujemy mienia, i po co wynaleziono własność
mienia? Czy tak, jak wynaleziono lekarstwa, aby uwalniać
od chorób? W ten sposób bowiem może się nam ta sprawa
lepiej wyjaśni. Ponieważ okazuje się, że te rzeczy, które
stanowią mienie, muszą być użyteczne, mienie zaś jest
pewnym rodzajem w zakresie rzeczy, które nazywamy uży-
tecznymi, przeto pozostałoby rozważyć, ze względu na
jaką potrzebę rzeczy użyteczne, które jej zaradzają, są
mieniem23. Chyba mianowicie w każdym razie rzeczy
użyteczne, którymi się posługujemy do wytwarzania. To
tak, jak to, że wprawdzie wszystkie jestestwa, które mają
duszę, są stworzeniami, pewien natomiast rodzaj stworzeń
nazywamy człowiekiem, Oto, gdyby ktoś nas zapytał:
po uwolnieniu nas od czego nie potrzebowalibyśmy ani wiedzy
lekarskiej, ani jej narzędzi? musielibyśmy mu
odpowiedzieć, że wówczas, gdyby od naszych ciał odstąpiły
choroby i albo nie nawiedzały ich wcale, albo nawiedzając
ustępo-
wały natychmiast. Jak się więc okazuje, wiedza lekarska
jest tą jedną z nauk, która jest potrzebna po to, aby oddalać
choroby. A gdyby nas znowu ktoś zapytał: po uwolnieniu
nas od czego nie potrzebowalibyśmy wcale mienia? czy
byśmy mogli na to odpowiedzieć? Jeżeli zaś nie, to
rozważajmy w następujący sposób. Otóż gdyby człowiek był
w stanie żyć bez pokarmów i napojów, i gdyby nie odczuwał
ani głodu, ani pragnienia, to czyby potrzebował czy to tych
wymienionych rzeczy, czy to pieniędzy, czy to czegoś
innego, aby sobie je zapewnić?"
Wydaje mi się, że nie".
Niewątpliwie przeto to samo rozumowanie odnosi
się również do innych rzeczy. Gdybyśmy nie potrzebowali
tych rzeczy, których teraz ze względu na troskę o ciało
potrzebujemy, czy to ciepła, czy to niekiedy chłodu, czy
to innych rzeczy, o które dopomina się ciało przyciśnięte
biedą, wówczas tak zwane mienie byłoby nam bezuży-
teczne, w każdym razie gdyby nikt nie potrzebował zu-
pełnie niczego z tych rzeczy, ze względu na które my
obecnie chcemy mieć mienie, po to, abyśmy mogli zdobywać
to, co służy do zaspokojenia pożądań i potrzeb ciała, ile-
kroć je odczuwamy. Jeżeli zatem posiadanie mienia jest
użyteczne ze względu na to, to jest ze względu na troskę
o zaspokojenie potrzeb ciała, to gdybyśmy zostali od nich
wyzwoleni, wówczas byśmy nie potrzebowali żadnego mie-
nia a może by nawet wcale nie było własności".
Tak się okazuje".
Przeto okazuje się nam, jak się zdaje, że spośród
rzeczy te, które służą tym zabiegom, są mieniem".
On zgodził się z tym, że te rzeczy są mieniem, niemniej
jednak niepokoił go bardzo ten mały wywód.
Dlaczego zaś miałoby być tak? Czy wolno by nam
twierdzić, że jest możliwe, iż ta sama rzecz bywa w od-
niesieniu do tych właśnie zabiegów niekiedy użyteczna,
niekiedy zaś bezużyteczna?"
Tego bym nie mógł twierdzić, przeciwnie, jeżeli
potrzebujemy czegoś do tych właśnie zabiegów, to. ono
wydaje mi się czymś użytecznym, a jeżeli nie, to nie".
Wobec tego gdybyśmy byli w stanie wykonać posąg
spiżowy bez ognia, to dla jego wykonania nie potrzebo-
walibyśmy ognia. Gdybyśmy zaś nie potrzebowali,
to by nam ogień nie był też użyteczny. To samo zaś ro-
zumowanie odnosiłoby się też do innych rzeczy".
Tak się okazuje".
A zatem żadna z tych rzeczy, bez których coś może
powstać, nie wydałaby się nam użyteczna do wykonania
tego".
Na pewno nie".
Wobec tego, gdybyśmy się kiedyś okazali zdolni,
obywając się bez złota i srebra, i innych tego rodzaju
rzeczy, które same przez się nie są nam potrzebne dla
ciała tak, jak pokarmy, napoje, odzież pościel i domy,
wyzwolić się od potrzeb ciała, tak abyśmy niczego już
nie potrzebowali, to by się nam nie zdawały użyteczne
przynajmniej ku temu ani srebro, ani złoto, ani inne
tego rodzaju rzeczy, skoro kiedyś mogliśmy się i bez nich
obywać".
Na pewno".
A więc tych rzeczy nie moglibyśmy uważać za
mienie, gdyby były całkowicie bezużyteczne, lecz te byłyby
mieniem, dzięki którym jesteśmy władni zdobywać rzeczy
użyteczne".
Sokratesie! Nie dałbym się nigdy przekonać o tym,
że złoto, srebro i inne tego rodzaju rzeczy nie są dla nas
mieniem. Owszem, ja jestem mocno przekonany o tamtym,
ze mianowicie rzeczy dla nas bezużyteczne nic stanowią
mienia i że mienie użyteczne należy do najużyteczniej-
szych. Jednakże w żadnym razie nie dam się przekonać
o tym, że tym rzeczom nie przysługuje użyteczność dla
życia, skoro mianowicie z ich pomocą możemy się zaopa-
trywać w żywność".
Pomyśl więc! Co mamy powiedzieć o takim po-
stępowaniu? Czy bywają tacy ludzie, którzy nauczają
muzyki, lub gramatyki, lub jakiejś innej umiejętności,
i którzy w zamian za to zapewniają sobie dostatek żyw-
ności, pobierając za naukę opłatę?"
Oczywiście, bywają".
A zatem ci ludzie otrzymują za tę naukę środki
do życia, kupując za nią, tak jak my kupujemy za złoto
i srebro".
Zgadzam się".
A zatem, skoro oni uzyskują w ten sposób środki
potrzebne im do życia, przeto i ten sposób byłby użyteczny
dla życia. Powiedzieliśmy bowiem, że również srebro
jest użyteczne z tego względu, że przecież dzięki niemu
jesteśmy w stanie zdobyć rzeczy konieczne dla ciała".
Tak" on odpowiedział.
Skoro zatem same nauki należą do rzeczy, które
są do tego użyteczne, to się nam staje oczywiste, że nauki
stanowią majętność, a to z tego samego powodu, co złoto
i srebro. Ci zaś, którzy posiedli nauki, są oczywiście nawet
bogatsi. Nieco wcześniej zaś trudno nam było zgodzić
się z twierdzeniem, że oni są najbogatsi. Z tego jednak,
na cośmy się zgodzili teraz, wynikałoby koniecznie, że
niekiedy bardziej uczeni są bogatsi. Gdyby nas bowiem
ktoś zapytał, czy sądzimy, że koń jest użyteczny każdemu
człowiekowi, czy byś powiedział, że tak? Czy tym, którzy
wiedzą, jak się posługiwać koniem, koń mógłby być uży-
teczny, tym natomiast, którzy nie wiedzą, nie?"
Zgodziłbym się".
A zatem ja powiedziałem zgodnie z tym ro-
zumowaniem również lek nie każdemu człowiekowi jest
użyteczny, lecz tylko temu, kto wie, jak się należy nim
posługiwać?"
Przyznaję".
[ Pobierz całość w formacie PDF ]